Wil jij graag muziek transponeren naar bladmuziek, maar weet je even niet waar je moet beginnen of hoe je dat moet doen? In dit blog gaan we het je allemaal vertellen! Het is wel goed om te weten dat het niet simpel is om dit te doen en je doet het ook niet zomaar eventjes snel. Maar volg je goed de stappen die we je hier in dit blog gaan uitleggen, dan zal het je zeker gaan lukken! In dit blog vertellen we je onder andere hoe je muziek transponeert met behulp van software, maar met pen en papier en daarnaast laten we je zien hoe je transpositie beoefent terwijl je speelt. De laatste is dan ook gelijk de meest uitdagende taak van transponeren.
Wat is muziek transponeren?
Muziek transponeren is eigenlijk muzieknoten één of meer halve tonen hoger of lager zetten in bladmuziek. Zo geef je een bijvoorbeeld een eigen draai aan een muziekstuk of nummer of je zorgt ervoor dat het nummer nét iets lekkerder speelt voor jezelf. Je kan hiervoor gebruik maken van software, maar je kunt het ook zelf doen in drie stappen die we je hier stuk voor stuk uitgebreid gaan uitleggen. In het begin zal dit best wel even lastig zijn, maar zoals je denk ik wel weet is alle begin even moeilijk. Als je echt iets graag wilt zal het altijd de moeite waard zijn om er tijd en energie in te steken zodat ook jij straks weet hoe je gemakkelijk muziek kunt transponeren! En als je de stappen één voor één goed en rustig volgt zal het je zeker lukken.
Voorkennis bijschaven
Om goed van start te kunnen gaan is het een goed idee om eens te gaan kijken naar je kennis over theoretische muziek. Zoals bladmuziek. Wat weet jij van bladmuziek? Weet je alle toonladders, noten en maatstaven? Weet je de voortekens die gebruikt worden op bladmuziek? Maar ook is het goed om te kijken wat je weet over akkoorden, zowel de theorie van akkoorden als de akkoordsymbolen. Maar ook of jij het verschil weet en kunt horen tussen majeur en mineur. Kan je noten lezen of wil je dat eerst leren? Noten leren is vrij eenvoudig en dit kan bijvoorbeeld geheel online. Je kunt natuurlijk ook muziekles nemen zoals zangles, (bas)gitaarles of pianoles, waar je stapsgewijs alle noten kunt leren lezen en meer kunt leren over muziektheorie en bladmuziek.
Waarom zou je muziek willen transponeren?
Je kan verschillende redenen hebben om muziek te willen transponeren. Die keuze is natuurlijk geheel persoonsgebonden. Zoals bijvoorbeeld voor de stemming; sommige muziekinstrumenten zoals de klarinet zijn bijvoorbeeld anders gestemd, de klarinet is in namelijk in B♭ gestemd. Dit wil zeggen dat wanneer een klarinettist bijvoorbeeld een C speelt van de bladmuziek, zal deze als een B♭ klinken en dus een heel stuk lager dan de toon die gespeelt dient te worden. Dit geldt overigens voor alle noten die de klarinettist speelt.
Wanneer orkesten bladmuziek maken voor de verschillende groepen muzikanten houden ze hier al rekening mee door de partij voor de klarinettisten al hoger te noteren op de bladmuziek. Wanneer dit dus nog niet is gebeurd zal je er zelf voor moeten zorgen dat de muziek wordt getransponeerd. Naast stemming kan bereik ook de reden zijn om muzieknoten te willen transponeren. Zo kan je je muziek bijvoorbeeld aanpassen aan het bereik van de zanger(es) waarmee je muziek maakt. Of de zanger of zangeres in een band.
Wanneer je bijvoorbeeld de zanger of zangeres begeleid met de piano, maar de vocalist de hoogste tonen in een muziekstuk niet haalt met zijn of haar stem, kan je de tonen lager spelen. Ook kan een lastige toonsoort reden zijn om noten te transponeren. Zo kan een toonsoort met veel kuizen en mollen voor veel uitdaging zorgen en zou je liever meer comfortabel en fijner willen spelen. Ook dan is transponeren een goede manier om muzikaal meer comfort te ervaren.
Muziek transponeren met software
De meest eenvoudige manier om muziek te transponeren is met zogeheten notatiesoftware. Hier zijn verschillende software voor verkrijgbaar zoals Sibilius, Steinberg Dorico, Presonus Notion of Finale. Ook is er een gratis variant die MuseScore heet. Vervolgens kan je er voor kiezen om alle noten handmatig in te voeren, maar je moet weten dat dit enorm veel tijd zal kosten. Veel gemakkelijker is het om je bladmuziek te scannen en om te zetten in een MIDI bestand waar de software van jouw keuze iets mee kan.
Bij de Sibilius software wordt er een programma meegeleverd waarmee je de bladmuziek kunt omzetten naar MIDI, maar heb je een andere software gekozen kan je altijd een soortgelijk programma aanschaffen, zoals ScanScore. Hierna is het belangrijk om even goed te controleren of de notatie goed is. Misschien moet je een aantal dingen zelf toevoegen om daadwerkelijk aan de slag te kunnen gaan met het transponeren. Let hier even goed op voordat je enthousiast aan de slag gaat en vervolgens merkt dat een aantal dingen in het MIDI bestand niet overeenkomen met je bladmuziek!
Toch liever met de hand?
Wanneer je muziek met de hand wilt transponeren kun je dit het makkelijkst op muziekpapier doen. In de onderstaande stappen leggen we je uit hoe je nauwkeurig met de hand muziek transponeert;
Waarom zou je met de hand willen transponeren?
Ten eerste; het is enorm leerzaam! Wanneer je een tijdje bezig bent zal je merken dat je steeds meer begint te begrijpen over hoe toonladders en toonsoorten in elkaar steken. De reden om het met de hand te doen kan ook zijn dat transponeren met software om welke reden dan ook voor jou geen optie is. Dan gaan we nu verder naar stap 1.
Stap 1: Het aanpassen van voortekens
Hoeveel tonen hoger of lager moet de toon die je wilt aanpassen worden? Wil je één toon hoger bijvoorbeeld? Dan zijn dit uiteraard twee halve tonen. Kijk vervolgens naar de kantlijn, hoeveel voortekens zie je hier staan? Als voorbeeld nemen we even twee kruizen. Nu ga je op zoek naar de twee kruizen in het muziekstuk en deze ga je het aantal halve tonen omhoog of omlaag.
Stap 2: Noten verschuiven op de notenbalk
De twaalf toonsoorten zijn onderverdeeld in zeven blokken. Tel het aantal blokken dat je omlaag of omhoog gegaan bent in de vorige stap. We gingen bijvoorbeeld nu van twee naar vier kruizen, dan zijn we dus één blok omhoog gegaan. Wanneer je één blok omhoog gegaan bent, betekent dit dat alle noten op de notenbalk één positie naar boven moeten op de notenbalk. Dit betekent dat wanneer een noot bijvoorbeeld óp de lijn staat deze noot nu een stap naar boven gaat en tussen de lijn erboven en de lijn waar hij nu op staat komt te staan. Of wanneer een noot onder de lijn staat hij nu één stap omhoog gaat en óp de lijn komt te staan waar hij eerst onder stond.
Stap 3: Voortekens toevoegen
Vanaf dit punt gaan we geen noten meer verschuiven, we gaan de letter dus niet meer veranderen. We gaan vanaf nu alleen nog maar werken met de voortekens, dus de mollen, kruizen. dubbelmollen en dubbelkruizen en de herstellingstekens. Staan er voortekens in het muziekstuk? Dan kan je deze niet simpelweg kopiëren nu je aanpassingen hebt gedaan aan het stuk, anders zouden er vast en zeker fouten ontstaan wanneer je de muziek gaat spelen. Maar wat dan?
Kijk bijvoorbeeld eens naar wat de componist met het voorteken wilde bereiken in het muziekstuk. Zou je op dat specifieke moment in het stuk bijvoorbeeld een F verwachten, maar dat de componist toch heeft aangegeven hier liever een G te spelen? Verander dan het voorteken dan ook één halve toon omhoog, dus naar G#. Nu kan je misschien denken, nou dan kan ik hier toch ook een A♭ neerzetten want die is toch hetzelfde? Nee, eigenlijk niet. Want we zouden niets meer aan de tonen veranderen dus we blijven bij dezelfde letter. Ga je vanaf de D♭ een halve toon omhoog? Dan wordt dit dus weer een D en zal je hier een herstellingsteken moeten plaatsen.
Kortom: transponeren maakt je muziek ervaring rijker!
Transponeren, ook wel transponera genoemd maakt niet alleen je muziek ervaring rijker, ook jouw repertoire als muzikant zal groter worden. Je kan een zanger of zangeres begeleiden met een instrument en de toonsoort aanpassen aan het bereik van de zanger of zangeres. Of je kan jezelf begeleiden met een aangepast muziekstuk. Ook kan je een bekend muziekstuk of nummer aanpassen door in een andere toonsoort te spelen waardoor deze ineens heel anders zal klinken. Dit kan erg leuk zijn, maar ook erg mooi! Alsof je zelf iets nieuws hebt gemaakt want dat heb je in feite ook. Muziek transponeren kan je doen met vrijwel ieder instrument. Bovendien kan je de toonhoogte van vrijwel ieder muzieknummer of muziekstuk aanpassen naar jouw eigen inzicht! Kortom: muziek transponeren leren kan je heel veel meerwaarde bieden in jouw muziek en de muziek van anderen. Bovendien is het enorm leuk om je ermee bezig te houden. Dus waar wacht je nog op? Ga jij ook lekker aan de slag met jouw favoriete muziek of je eigen muziek transponeren?
