Toetsinstrumenten zoals de piano of keyboard kunnen een enorme verrijking zijn voor jullie als band. Ook kan een piano of keyboard veel variatie brengen in het bandgeluid. Het is echter niet de meest eenvoudige job binnen een band. Hoe haal je al toetsenist in een band het allerbeste uit jezelf en hoe haal je als band het beste uit de toetsenist? Ondanks het feit dat een toetsenist in je band halen of bij een band komen een verrijking kan zijn, kan het ook lastig zijn om een harmonisch én melodisch geheel te verkrijgen als band. In dit blog geven we je alle tips voor zowel de toetsenist als de overige bandleden en gaan we dieper in op verschillende soorten toetsinstrumenten die je kunt spelen als band eenheid. Lees je mee?
De toetsenist in een band
Een toetsenist brengt kleur in een band, maar dat zeker niet alleen! Een toetsinstrument kan extra lagen aanbrengen in een nummer, meer diepgang creëren en een meer uitgebreid repertoire geven aan zowel de band als de nummers die de band maakt. Meer variatie in sfeer en sound. De sound van de toetsen is hierbij natuurlijk een erg bepalend onderdeel voor de stijl van de band. Met één enkel geluid van de toetsen kan een heel nummer gemaakt worden. Ook geeft een toetsenist meer variatie aan de groep, de bandleden in totaliteit en kan dienen als kers op de taart in de mogelijkheden voor de nummer van de band.
Niet alleen zwart-wit
Als we spreken over toetsinstrumenten doen we dat in de breedste zin van het woord. Want er zijn namelijk veel verschillende toetsinstrumenten op de markt. Het aanbod is groot en gevarieerd waardoor een keuze maken tussen de instrumenten niet zo heel eenvoudig kan zijn. Het enige wat alle toetsinstrumenten gemeen hebben zijn de zwart-witte toetsen, maar dat is dan ook het enige. De verschillende klanken, functies, de manier van spelen, het geluid. Het verschilt allemaal best veel. Daarnaast zijn er dan ook nog de variaties binnen de diverse toetsinstrumenten. Ieder toetsinstrument geeft een andere kleur, sound en sfeer aan de band. Dat is ook vaak de reden dat bandleden een toetsenist bij de band willen hebben. Het is alleen wel zo dat sommige bandleden niet heel goed met de rol van een toetsenist in de band om weten te gaan. En andersom ook. Soms is het erg lastig om als toetsenist invulling te geven aan de rol binnen de band. Het kan ook best lastig zijn, zowel voor de band als voor de toetsenist. Daarom gaan we je een aantal tips geven om ervoor te zorgen dat jullie als band alles in goede banen kunnen leiden.
De toetsenist en zijn of haar instrumentarium
In sommige gevallen en in het geval van spelen binnen bepaalde muziekstijlen volstaat een goede digitale stage piano. Maar in meerdere gevallen heeft de toetsenist meer nodig. Daarom gaan we het in dit stukje met je hebben over de toetsenist en zijn of haar instrumentarium. Misschien denk je 'een toetsenist heeft toch vrij weinig nodig om te spelen in een band of op het podium?'. Niets is minder waar. Een toetsenist heeft zelfs vrij veel nodig om tot een goede performance te kunnen komen!
Niet alleen de toetsenist, maar ook de drummer binnen een band hebben vaak de meest spullen te versjouwen en op te bouwen. Als toetsenist in een band kan dit een vrij kostbare aangelegenheid zijn. Als je het vergelijkt met de aanschaf van een goede gitaar om als gitarist lekker gitaar te kunnen spelen, zal je merken dat je voor dezelfde prijs weinig kunt aanschaffen op het gebied van toetsinstrumenten. Toetsinstrumenten zijn een stuk kostbaarder dan bijvoorbeeld gitaren. Daarnaast heeft een toetsenist vaak meerdere toetsinstrumenten nodig om een goede performance te bieden. Daarnaast heb je al toetsenist ook nog minstens meerdere kabels nodig, een eigen monitor en een mengpaneel. Alles bij elkaar een vrij prijzig kapitaaltje waarmee je op het podium speelt. Ook blijven de producten voor toetsenisten zich in een rap tempo verder ontwikkelen en vernieuwen. Hierdoor ontkom je er niet aan om steeds opnieuw investeringen te moeten doen.
Set up: de basis voor de toetsenist
Wat hoort er in de basis set up van een toetsenist te zitten? Wij vinden op z'n minst een toetsinstrument met een fijn vintage geluid zoals een authentiek instrument met een goede Hammond, Moog of Rhodes sound of een instrument met een hele goede digitale simulatie van deze sounds. Ook een authentieke akoestische piano of vleugel geeft een prachtig vintage geluid, maar dit is natuurlijk niet echt praktisch als je in een band speelt. Een vleugel of huiskamerpiano neem je niet zo gemakkelijk mee. Ook een goede, eigen piano sound is erg belangrijk als toetsenist. Daarnaast zijn goede digitale geluiden zoals pads en strings belangrijk, maar ook simulaties van overige toetsinstrumenten. Spelen op een keyboard met zogeheten 'bewogen toetsen' is het fijnst als je in een band speelt. Deze voelt hetzelfde in de speelwijze als een akoestische piano in tegenstelling tot een instrument met de lichte 'synthesizer toetsen'. Als je echter graag met een Hammond sound speelt is een keyboard met synthesizer toetsen weer wel beter, deze sound is namelijk lastiger te spelen op een keyboard met bewogen toetsen. Let er dus goed op welke sound je wenst te spelen.
Wanneer je een goede keyboard wilt aanschaffen is het ook van belang om te letten op het aantal toetsen. De meeste keyboard komen met een toetsenbord met 61 toetsen, oftewel vijf octaven. Beter is het om te kiezen voor een keyboard met meer toetsen, het liefst minstens een octaaf erbij. Eentje met 76 toetsen is in principe genoeg. Dan kom je op een toetsenbord met zes octaven. Ook kun je gaan voor een zogeheten piano keyboard. Deze heeft 88 toetsen. Om jezelf veel moeite te besparen kan je naar ieder optreden je eigen mengpaneel meenemen waar je vooraf zelf een mix maakt van je instrumenten. Deze kan je als één MONO of STEREO signaal aanbieden aan de aanwezige geluidstechnicus bij het optreden. Sommige geluidstechnici geven de voorkeur aan een mengpaneel waarop iedere sound en ieder instrument apart staat. Dit is alleen aan te raden wanneer de geluidstechnicus jou en het repertoire van jou als toetsenist door en door kent. Anders kan het al gauw een rommeltje worden waardoor je de controle verliest over je sound. En dat is natuurlijk niet de bedoeling.
Soms zijn de geluiden van de toetsenist niet heel goed te horen in een zaal mix en dat is natuurlijk hartstikke zonde als je erbij stilstaat hoeveel tijd en energie je in het maken van jouw sound en mix gestoken hebt. Soms ligt de focus erg veel bij de geluiden van de gitaar, zang en drums en vallen de geluiden van de toets een beetje in het niet. Houdt er rekening mee dat sommige nummers bijvoorbeeld meer een gitaarnummer zijn en andere nummers meer een toets nummer. Dat je bij een gitaarnummer meer in de achtergrond valt, samen met de drums en de zang is dan niet zo verwonderlijk. Maar dit moet dan wel ook echt gebeuren. Het moet niet zo zijn dat alleen de toetsen naar de achtergrond verdwijnen. Om de balans te behouden en de aandacht te vestigen op in dit geval het gitaarspel is het belangrijk dat álle andere instrumenten meer naar de achtergrond verdwijnen en het gitaarspel meer naar voren komt. Als het gaat om een toets nummer precies zo natuurlijk. Dan moet het geluid van de toetsenist echt goed naar voren komen.
Het grote scala aan functies op je keyboard
Een groot voordeel van digitale toetsinstrumenten is natuurlijk wel de enorme mogelijkheden die deze instrumenten in hun functies te bieden hebben. Maar waarschijnlijk herken je het wel als ik zeg dat je soms erg veel tijd kwijt bent aan het drukken op knopjes en het scrollen door de menu's binnen het digitale instrument. Ook ben je vaak urenlang door handleidingen aan het spitten om tot die ene handeling te komen. Dit is dan ook de keerzijde van een toetsinstrument met oneindig veel mogelijkheden. Het mooie is echter dat je met deze vele functies een hele hoop kunt doen! Zo krijg je bijvoorbeeld een enorm scala aan mogelijkheden tot je beschikking om je geheel eigen sound te creëren en te programmeren, maar ook kan je je keyboard indelen in verschillende zones en zo nog heel erg veel meer. Je bent dan in het begin misschien een hoop tijd kwijt om alles goed uit te vogelen, maar uiteindelijk zal deze moeite het dubbel en dwars waard zijn als je eenmaal zover bent dat je alles goed hebt kunnen instellen en heerlijk je eigen gemaakte sound kunt spelen!
Digitale soundmodules en toetsinstrumenten
Wist je dat digitale soundmodules en toetsinstrumenten een heel eigen manier hebben om met elkaar te "communiceren"? Dit doen ze door middel van MIDI, oftewel de Music Instrument Digital Interface. Door gebruik te maken van MIDI kan je bijvoorbeeld heel eenvoudig een soundmodule bespelen met een masterkeyboard. Of je speelt op een bepaald toetsinstrument, maar door middel van MIDI speel je op dit instrument een ander toetsinstrument. MIDI is daarmee gezegd ook een erg handig hulpmiddel. Je zal er alleen ook wel de nodige tijd in moeten stoppen om het allemaal onder de knie te krijgen.
Let wel op blunders met het gebruik van MIDI. Ik denk dat vele toetsenisten dit al eens in het begin van het gebruik van MIDI is overkomen. Het kan namelijk zo zijn dat je denkt dat je alles optimaal hebt ingesteld voor het spelen van een bepaald nummer en heb je toch net één klein dingetje over het hoofd gezien. Een klein stukje van een ander nummer. Erg vervelend als je een rustig nummer aan het spelen bent en je ineens een toets aanraakt waardoor het geluid van een vorig (meer heftig) nummer tevoorschijn komt! Maar niet getreurd het overkomt zelfs de beste toetsenisten. Je moet er gewoon op vertrouwen dat je alles goed hebt ingesteld. Nu denk je misschien 'waarom controleer je de instellingen dan niet eventjes voordat je gaat spelen?'. Nou dat is nou juist het punt. Dat gaat dus niet. Als je wel de instellingen gaat controleren verstoor je de hele boel en kan je weer opnieuw beginnen. Je zal dus echt moeten vertrouwen op jezelf en alle handelingen die je hebt gedaan om het nummer in te stellen. Een tip die we je willen meegeven in het gebruik van MIDI: blijf van de transpose-knop af! Dit is een knop die gebruikt wordt om eenvoudig in een andere toonsoort te spelen, maar het is een veelgemaakte fout dat er wordt vergeten om het knopje terug te zetten waardoor je het volgende nummer ineens in een verkeerde toonsoort speelt.
Muzikale rol van de toetsenist in de band
Nu we het technische gedeelte achter de rug hebben gaan we nu verder met de muzikale rol van de toetsenist in een band. We gaan beginnen met de toetsenist zelf. Veel toetsenisten hebben een muziekopleiding gevolgd op een muziekschool. Hierdoor hebben ze veel vaardigheden opgedaan, maar ook muzikale kennis. Er is alleen één nadeel van een geschoolde toetsenist: het feit dat ze altijd in hun eentje muziek hebben gemaakt. Je kan een toetsenist of pianist ook wel zien als een hele band in één. De toetsenist speelt namelijk met de linkerhand de melodie en de bas terwijl hij of zij met de rechterhand de akkoorden speelt. Daarnaast wordt er ook vaak een ritmisch element gespeelt. Een pianist die in een band gaat spelen moet het geleerde allemaal loslaten en dat kan nog weleens lastig zijn. Doet hij of zij dit niet, zal de toetsenist de andere bandleden in de weg gaan zitten. Dit betekent dus dat er geen drums gespeelt te hoeven worden en ook de akkoorden niet in hetzelfde ritme meespelen met de gitarist. Dit wordt akkoorden verdikken genoemd. Als toetsenist in een band moet je leren echt een onderdeel van de band te gaan worden, met je eigen elementen en rol binnen de band. Als je als band een toetsenist erbij haalt is het belangrijk dat je vooral niet de gehele partijen van de verschillende instrumenten op elkaar gaat stapelen, maar echt de rol gaat vinden van de toetsenist in de band. Een toetsenist is werkelijk waar echt een enorme verrijking van een band, maak daar dan ook goed gebruik van en kom met elkaar tot een prachtig harmonisch en afgestemd geluid naar voren.
