Naast de twee meest gebruikte toonladders, de majeur en mineur toonladders, is er ook de pentatonische toonladder. Ondanks dat de majeur en mineur toonladder al eeuwenlang het meest gebruikt worden in onze westerse cultuur klinken de pentatonische toonladders ook erg vertrouwd in onze oren. De pentatonische toonladders zijn namelijk ook al eeuwenoud! Vooral voor de mensen die veel naar pop, blues en rock luisteren klinkt deze toonladder erg bekend. De pentatonische toonladder is er in twee varianten. Namelijk de majeur- en de mineur. Beide varianten zijn eenvoudig aan te leren! Meer weten over pentatoniek en de pentatonische toonladder? Lees dan snel verder!
Pentatoniek in de muziek
Het woord pentatoniek is afgeleid van het Griekse woord ‘Pente’. Dit Griekse woord staat voor het cijfer vijf. Dit omdat in de pentatoniek gebruikt wordt gemaakt van een toonreeks van vijf tonen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de majeur toonladder, die gebruikt maakt van zeven tonen. De pentatonische toonladder is in feite geen toonladder, maar kan worden afgeleid uit de meest gebruikte toonladders, de majeur en mineur toonladders. Wanneer je alleen de zwarte toetsen van een piano speelt heb je de majeur pentatonische toonladder te pakken. Klinkt dit geluid je een beetje Chinees in de oren? Dit is niet verrassend want in de Chinese muziek wordt erg veel gebruik gemaakt van de pentatonische toonladder! Naast Chinese muziek staan de Keltisch-Ierse en Schotse muziek, Blues, en Indiaanse muziek er om bekend veel gebruik te maken van de pentatonische toonladder. Maar ook in vele andere culturen en muziekstromingen wordt pentatoniek gebruikt (‘vijftonigheid’ zoals dit in muziektermen wordt genoemd). Bijvoorbeeld in Pop en Klassieke muziek. Ook wordt de pentatonische toonladder veel gebruikt in kinderliedjes.
Eigenschappen van de pentatonische toonladder
De pentatonische toonladders zijn niet voor niets een van de meest geliefde toonladders. Dit vanwege hun enorm sterke melodische eigenschappen. Vele riffs uit een groot scala aan songs uit de Rock, Pop en Blues muziek zijn gebaseerd op de pentatonische toonladder. Ook zijn er natuurlijk fantastische stukken in vele andere muziekgenres gecreëerd op basis van deze fijne toonladder! Met de pentatonische toonladder kan je alle kanten op en bovendien zijn de pentatonische toonladders geweldig om mee te improviseren! Waar de reguliere majeur en mineur toonladders moeilijker zijn te spelen tijdens een bepaald muziekstuk biedt de majeur en mineur pentatonische toonladder uitkomst! Hierover later meer in dit blog. Eerst gaan we verder met de majeur- en mineur pentatonische toonladder om je meer inzicht te geven over hoe de pentatonische toonladder eruit ziet en hoe deze klinkt.
De pentatonische majeur toonladder
De pentatonische majeur toonladder wordt veelal gezien als afgeleid van de welbekende majeur toonladder. Uit de majeur pentatonische toonladder worden de leidtonen weggelaten zodat de pentatoniek kan ontstaan. Leidtonen zijn tonen met een halve toonafstand naar een andere toon. In de C majeur toonladder wordt er tussen de E en F en de B en C (het octaaf) gebruik gemaakt van een halve toonafstand. In de C majeur pentatonische toonladder wordt de F en de B weggelaten. De C majeur pentatonische toonladder bestaat dan uit de tonenreeks C-D-E-G-A-C. Nog even een voorbeeld: de G majeur toonladder bestaat uit de tonen G-A-B-C-D-E-F#-G. Bij de G majeur pentatonische toonladder laat je de C en F# weg waardoor de tonenreeks G-A-B-D-E-G wordt.
Mineur pentatonische toonladder
De mineur pentatonische toonladder is nauw met de majeur pentatonische toonladder verbonden omdat beide dezelfde tonen kunnen bevatten. Je vindt de parallelle door op de piano de zesde toon van de majeur pentatonische toonladder op te zoeken. A mineur pentatonisch en C majeur pentatonisch toonladders gebruiken dezelfde tonen. Als voorbeeld: de zesde toon van C majeur is A. Als je alle tonen uit de majeur toonladder speelt heb je de A mineur toonladder te pakken. Zo werkt dat ook in de pentatonische toonladder. De A mineur pentatonische toonladder is A-C-D-E-G-A. De C majeur pentatonische toonladder is C-D-E-G-A-C. In principe dus dezelfde tonen alleen het verschil is dat de mineur pentatonische toonladder begint met de A en de majeur pentatonische toonladder met de C. Hierbij is de laatste C de eerste toon van de volgende octaaf die gespeeld wordt.
Pentatonische toonladders en improvisatie
De pentatonische toonladders zijn erg fijne toonladders voor muzikanten die houden van improvisatie. Doordat je niet snel fouten kunt maken met de pentatonische toonladder is het gemakkelijk om te improviseren. Vooral voor gebruik in de Rock muziek. Hier worden vaak akkoorden gebruikt met geen of heel weinig toevoegingen als septimes en dergelijke. Rock akkoorden zijn vaak drieklanken of tweeklanken, dit wordt ook wel ‘Power Chords’ genoemd. Deze akkoorden zijn perfect om pentatonische toonladders op te spelen! Bovendien zijn de gitaar en de basgitaar fijne instrumenten om gemakkelijk pentatonische toonladders mee te spelen. Ook met Blues muziek is het erg fijn met de pentatonische toonladder te improviseren. De Blues-toonladders zijn namelijk door een pianist niet altijd even makkelijk te spelen. Dan zijn de pentatonische toonladders een fijne uitkomst. Sommige toetsenisten vinden de B mineur Blues toonladder bijvoorbeeld moeilijk te spelen tijdens een improvisatie. Dan is het een stuk comfortabeler om de B mineur pentatonische toonladder te gebruiken. Aan het geluid zal je het niet merken, de B mineur pentatonische toonladder klinkt namelijk fantastisch!
Ga je voor majeur of mineur variant?
Wanneer kies je tijdens het spelen of improviseren voor de majeur pentatonische toonladder en wanneer voor de mineur pentatonisch? Eigenlijk kun je deze vraag eenvoudig beantwoorden. Wanneer je een majeur toonsoort speelt, ga je voor de majeur pentatonische toonladder en bij een mineur toonsoort voor de mineur pentatonische ladder. Zo makkelijk is het! Kijk goed naar wat bij het moment en bij het liedje past. Zo leunen bepaalde songs door de beredenering of het septime meer naar de majeur of juist meer naar de mineur variant. Luister maar eens naar de hit The Thrill is Gone van B.B. King. Deze song is perfect voor de mineur pentatonisch toonladder. Bij de mineur pentatonische toonladder krijg je dan ook meer het Bluesgevoel dan bij de majeur pentatonisch. Dit komt door de kleine terts en de kleine septime in de mineur pentatonische toonladder die ook in de Blues-toonladder voorkomt. Dus wil je de kant op van de Blues? Dan past de mineur pentatonische toonladder hier hoogst waarschijnlijk perfect bij.
